Жетекчи:

Обдунов Элмурат Абдувапович

Долбоорду алып чыккан факультет,институт:

ОшМУ

Кызматы:

Главный научный сотрудник

Илимий даражасы:

география илимдеринин кандидаты

Илимий наамы:

доцент

Акыркы 5 жылда аткарган долбоорлору:

- 2024-ж. Азия Өнүктүрүү Банкы тарабынан каржыланып жаткан "Ош шаарындагы жаңы суу алуучу курулма" долбоорун аткаруучу «Профит-Экспресс» ЖЧК нын эколог-консультанты катары Э.А.Обдунов иш алып барылган; - 2019-2021-ж.ж. БУУда Рим шаарында ФАОнун (дүйнөлүк азык-түлүк уюм) офисинде «Азык-түлүк коопсуздугу» боюнча дыйкан-фермерлерди колдоо програмасы долбоорун ишке ашырууда «эң жакшы долбоор» номанация А.Бөкөев алган; - 2022-ж. «Ак-Буура дарыясынын бассейнинин суу режиминин мониторинги жана комплекстүү географиялык- гидрологиялык райондоштуруу» долбоорунун жетекчиси З.Э.Шербаева жана Р.Р.Шаимкулова мүчөсү катары иш жүргүзүп келишет; - 2024-ж. «Восстановление деградированного оползнями почвенного покрова: Ведение лесомелиоративных мероприятий и биорекультивация для защиты горных экосистем в условиях изменения климата» республикалык долбоордун мүчѳсү катары З.Э.Шербаева жана Р.Р.Шаимкулова иштеп келет. - 2024-ж. “Ош шаарындагы жашыл зоналардагы дарак жана бадалдар флорасынын экологиялык абалын изилдөө” илимий изилдөө долбоорунда А.С.Куйчиев иштеп келген. - 2017-2021-ж.ж. БУУнун Мангыт айыл өкмөтү боюнча Төлөйкөн мектебин (Япония), Н.Исанов жана А.Эшенкулов мектептерин (РФ), А.Бокоевдин долбоорунда окуучуларды тамактандырууну оптималдаштыруу боюнча азык-түлүк продукт менен 3 жыл бекер кайтарымсыз каржылашкан. - 2021-ж. Мерсико өкмөттүк эмес уюм (АКШ) менен бала бакчаларды азык-түлүк продукт менен 3 жыл бекер А.Бокоев каржылаткан. - 2020-ж. Ж. Жайка (Япония) өкмөттүк эмес уюму, айыл-чарба тармагында өсүмдүк сортун өстүрүү боюнча долбоордо А.Бокоев иштеген. - 2022-ж. Койка, Копия (Корея) айыл-чарба картошканын жаны сортун адаптациялап, дыйкан-фермерлерге өстүрүүгө А.Бокоев берген.

Акыркы 5 жылдагы публикациялардын саны:

SCOPUS: 2

WOS: 1

РИНЦ: 1

SCOPUS ID:

0

ORCID:

0009-0003-6593-9174

Электрондук почта :

obdunov@oshsu.kg

Телефон номер :

+996 500 550 640

Тема:

Азык-түлүк коопсуздугу

Тема англис тилинде:

Food security

Аннотация:

Долбоордун сыпаттамасы: Изилдөөнүн кыскача аннотациясы (актуалдуулугу 200 сөздөн кем эмес): Азык-түлүк коопсуздугунда негизги фактор болуп жер жана суу ресурстары эсептелет. Аны изилдөө Кыргыз Республикасынын Суу ресурстары, айыл чарба жана кайра иштетүү өнөр жайы министрлигинин статистикалык маалыматтарына таянат. Облустар боюнча кунарсыз жерлердин аянты Кыргызстанда 614 миң гектар жайыт жерлери бар. Бул тууралуу Суу ресурстары, айыл чарба жана кайра иштетүү өнөр жайы министрлигинен кабарлашты. Ведомстводон билдиришкендей, кунарсыз жерлерди өздөштүрүү жана пайдалануу өлкөнүн айыл чарба продукциясынын өндүрүмдүүлүгүн жогорулатат. Мындан улам министрлик, райондордун агрардык өнүктүрүү башкармалыктары жана өз алдынча башкаруу органдары менен биргеликте иш алып барууга кызыкдар. Облустар боюнча кунарсыз жерлердин аянты: - Ош облусу боюнча 52,2 га, - Жалал-Абад облусу боюнча 92,8 га, - Ысык-Көл облусу боюнча 112,3 га, - Талас облусу боюнча 68,4 га, - Нарын облусу боюнча 136,3 га, - Баткен облусу боюнча 138,4 га, - Чүй облусу боюнча 13,6 га кунарсыз жерлер бар. Кыргызстан боюнча 614 миң га кунарсыз жерди өздөштүрүүдө суу ресурстарын, климаттык ѳзгѳчѳлүгүн, бийиктик алкактуулугун жана топурактын курамын аныктоо менен өсүмдүктөрдүн вегетациялык мезгили эске алынышы керек. Кыргыз Республикасында бүгүнкү күндѳ жүргүзүлүп жаткан экономикалык саясатка жана талапка ылайык иштерге ошол чөлкөмдѳргө (районго, айылга) тиешелүү өсүмдүктөрдү өстүрүү менен илимий жана экономикалык жактан аныктама берилет. Мисалы; Баткен областындагы кунарсыз жерлерге ысык температурага жана аз суу ичүүчү мөмөлүү дарактарды эгүү илимий изилдөөлөрдүн негизги обьектиси болуп саналат. Акыркы мезгилде климаттык өзгөрүүлөрдү эске алуу менен агрометеорологиялык шарттарды изилдеп чыгуу керек. Ал эми Ош областында 52,2 га топурактын составын жана климатын эске алуу менен кунарсыз жерлерди изилдеп, практика жүзүндө ишке ашырууга мүмкүнчүлүктөр бар (ОшМУнун ТТДТТжАТИ). Жалал-Абад областындагы 92,8 га кунарсыз төмөн жерлерди изилдөөдө Ош жана Баткен областарына караганда топурактын жана суу ресурстарынын өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен мезофиттүү (нымдуулук шартында жакшы ѳскѳн) өсүмдүктөрдүн санын көбөйтүү максаты колго алынат. Ошондой эле башка региондордон айырмаланып, Чүй областындагы 13,6 га аймактарда жер алдындагы суулардын жер кыртышына жакын жайгашуусу менен топурактын литологиялык составынын айырмачылыктарына байкоо жүргүзүлөт. Ал эми Нарын 136,3 га жана Ысык-Көл 112,3 га областындагы жер фондун аныктоодо калктын жыштыгы негизги роль ойнойт. Бул көйгөй бүгүнкү күндө актуалдуу болуп келет.

Аннотация англис тилинде:

Project Description: Brief abstract of the study (relevance not less than 200 words): Land and water resources are the main factors in food security. The study is based on statistical data from the Ministry of Water Resources, Agriculture and Processing Industry of the Kyrgyz Republic. The area of wasteland by region in Kyrgyzstan is 614 thousand hectares of pasture land. This was reported by the Ministry of Water Resources, Agriculture and Processing Industry. According to the department, the development and use of wasteland increases the productivity of the country's agricultural products. Therefore, the ministry is interested in working together with the regional agrarian development departments and self-government bodies. The area of wasteland by region is: - 52.2 ha in Osh region, - 92.8 ha in Jalal-Abad region, - 112.3 ha in Issyk-Kul region, - 68.4 ha in Talas region, - 136.3 ha in Naryn region, - 138.4 ha in Batken region, - 13.6 ha in Chui region. When developing 614 thousand hectares of barren land across Kyrgyzstan, the vegetation period of plants should be taken into account, taking into account water resources, climatic features, altitudinal zones, and soil composition. In accordance with the current economic policy and requirements of the Kyrgyz Republic, activities are scientifically and economically determined by growing plants specific to those regions (districts, villages). For example; Planting fruit trees that are tolerant to hot temperatures and low water consumption on barren lands in Batken region is the main object of scientific research. It is necessary to study agrometeorological conditions taking into account recent climate changes. In the Osh region, there are opportunities to study and implement in practice 52.2 hectares of barren lands, taking into account soil composition and climate (TDTTJATI of Osh State University). The study of 92.8 hectares of barren lowlands in Jalal-Abad region aims to increase the number of mesophytic plants (those that grow well in humid conditions) taking into account the characteristics of soil and water resources compared to Osh and Batken regions. Also, unlike other regions, in the Chui region, 13.6 hectares of land are observed, where groundwater is located close to the surface of the soil and differences in the lithological composition of the soil are observed. Population density plays a key role in determining the land fund in Naryn oblast (136.3 ha) and Issyk-Kul oblast (112.3 ha). This problem remains relevant today.

Ачкыч сөздөр:

Кунарсыз жер, топурак, кайракы жер, бийиктик алкуктуулук, климат, суу ресурсу, жер фонду, өсүмдүктөр.

Ачкыч сөздөр англис тилинде:

Barren land, soil, barren land, altitude, climate, water resources, land fund, vegetation.

Буюртмачы:

Кыргыз Республикасынын Суу ресурстары, айыл чарба жана кайра иштетүү өнөр жайы министрлиги

Каржылоо булагы:

ОшМУ

Каржы-н башка булактары (эгер бар болсо):

ОшМУнун ТТДТТжАТИнун ботаникалык багы, дыйкан чарба

Сметалык баасы:

500811

Долбоордун башталышы:

09-01-2025

Долбоордун аякташы:

31-12-2026