---

Изилдөөнүн кыскача аннотациясы (актуалдуулугу 200 сөздөн кем эмес): Түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө ден соолук көйгөйүнүн оордугуна жана түйүлдүктүн аномалияларынын пайда болушун түшүнүү жана алдын алуу зарылдыгына байланыштуу дуйно жузундо кызуу темага айланган. Кыргызстандын медициналык жана саламаттыкты сактоо ресурстары чектелүү өнүгүп келе жаткан өлкө. Өлкөдө калктын, анын ичинде кош бойлуу аялдардын жана өнүгүп келе жаткан түйүлдүктүн ден соолугуна залакасын тийгизген ар кандай социалдык-экономикалык көйгөйлөр бар. Медициналык кызматтардын жетишсиздиги жана сапаты, кош бойлуулуктун диагностикасынын жана мониторингинин чектелген мүмкүнчүлүктөрү, кош бойлуулук учурунда сергек жашоо образынын маанилүүлүгү жөнүндө калк арасында маалымдуулуктун жетишсиздиги - мунун бардыгы түйүлдүктүн ден соолугунун көйгөйлөрүнө шарт түзөт. Изилдөөнүн негизги көйгөйлөрүнүн бири – Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалиялары боюнча жетиштүү маалымат базасынын жана статистикалык маалыматтын жоктугу. Мындай маалыматтар чогултулган жана жазылганы менен, алардын толуктугу жана ишенимдүүлүгү чектелген болушу мүмкүн. Бул түйүлдүктүн аномалияларынын таралышын талдоодо жана ага байланыштуу тобокелдик факторлорун аныктоодо кыйынчылыктарды жаратат. Ошондой эле түйүлдүктүн ден соолугуна таасир этүүчү факторлордун ар түрдүүлүгүн, анын ичинде генетикалык, экологиялык, жашоо образын жана социалдык-экономикалык факторлорду эске алуу маанилүү. Бул багыттагы изилдөө комплекстүү мамилени жана ар кандай өзгөрмөлөрдү эске алууну талап кылат. Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду аныктоо боюнча изилдөөлөрдүн зарылдыгы бул аномалиялардын алдын алуу жана келечек муундардын ден соолугун чыңдоо боюнча натыйжалуу чараларды жана стратегияларды иштеп чыгуунун маанилүүлүгү менен байланыштуу. Бул саламаттыкты сактоонун артыкчылыктарын аныктоого, маалыматтык кампанияларды иштеп чыгууга жана кош бойлуу аялдарга жардам көрсөтүүнүн жеткиликтүүлүгүн жана сапатын жакшыртуу боюнча аракеттерди негиздөөгө жардам берет.

Акыркы 5 жыл ичинде аткарган долбоорлор боюнча маалымат:

Долбоорду изилдөөнүн максаты,милдети жана объектиси: Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө боюнча адабияттарды кыскача карап чыгуу бир нече маанилүү аспектилерди көрсөтөт. Азыркы учурда бул тема боюнча дагы азыркы изилдөөлөр болушу мүмкүн. Генетикалык факторлордун анализи: Кээ бир изилдөөлөр Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларынын генетикалык аспектилерин изилдөөгө багытталган. Мисалы, “Кыргызстандагы түйүлдүктүн аномалиялары менен байланышкан генетикалык мутациялар” (2018) изилдөөсүндө түйүлдүктүн тубаса аномалиялары бар балдардын генетикалык мутацияларына жана алардын тукум куучулук менен байланышына талдоо жүргүзүлгөн. Айлана-чөйрөнүн ролу: Изилдөөлөр анормалдуу түйүлдүктүн өнүгүшүнө чөйрөнүн таасирин көрсөтөт. «Кыргызстанда түйүлдүктүн тубаса аномалияларынын өнүгүшүнө таасир этүүчү экологиялык факторлор» (2017) абанын, суунун жана топурактын булганышына, ошондой эле айлана-чөйрөдөгү уулуу заттардын болушуна көңүл бурат, бул түйүлдүктүн аномалиясынын пайда болуу коркунучунун жогорулашына байланыштуу болушу мүмкүн. . Спирт ичимдиктерин колдонуу жана тамеки чегүү: Изилдөөлөр Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларынын өнүгүшүнө алкоголдук ичимдиктерди жана тамеки тартуунун таасирин да карашат. “Кыргызстандагы түйүлдүктүн тубаса аномалияларынын өнүгүшүнө алкоголдун жана тамеки тартуунун таасири” (2016-ж.) алкоголдун жана никотиндин түйүлдүктүн өнүгүүсүнө уулуу таасири жана ага байланыштуу тубаса аномалиялардын коркунучу талкууланат. Социалдык-экономикалык факторлор. Изилдөөлөр ошондой эле түйүлдүктүн аномалияларынын өнүгүшүндө социалдык-экономикалык факторлордун ролун баса белгилейт. “Кыргызстандагы эненин статусу менен түйүлдүктүн тубаса аномалияларынын байланышы” (2019) эненин билими, киреше деңгээли жана түйүлдүктүн аномалияларынын оорусунун ортосундагы байланышты талдайт. Изилдөөнүн теориялык негизи өнүгүүнүн генетикалык принциптерин, экологиялык теорияны, репродуктивдүү ден соолуктун теориясын, ошондой эле эпидемиологиянын жана коомдук медицинанын принциптерин камтыйт. Бул багыттагы изилдөөлөр көбүнчө эпидемиологиялык изилдөөлөрдүн, медициналык статистиканын, анкеталардын жана маалыматтарды талдоо ыкмаларын колдонот. Бирок, бул карап чыгуу болгон адабияттардын аз гана бөлүгүн билдирерин белгилей кетүү керек жана теманы толук жана терең түшүнүү үчүн тиешелүү маалымат булактарынын негизинде кеңири изилдөө сунушталат.

Долбоордун идеясын ишке ашыруу мүмкүнчүлүктөрү жана изилдөөнүн методу: Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө методологиясы төмөнкү кадамдарды жана ыкмаларды камтышы мүмкүн: Проблеманын коюлушу жана изилдөө суроосунун түзүлүшү: изилдөөнүн максаты, жоопту талап кылган так суроолор жана күтүлгөн натыйжалар аныкталат. 1) Адабияттарды карап чыгуу: Учурдагы адабияттардын тизмеси түзүлдү, андан кийин Кыргызстандагы түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорго байланыштуу булактарга жана изилдөөлөргө сереп берилди. Бул теориялык базаны калыптандырууга жана болгон билимдердин кемчиликтерин аныктоого жардам берет. 2) Изилдөө үлгүсүн аныктоо: биз кайсы популяцияны изилдейбиз деп чечтик. Булар Ош облусундагы кош бойлуу аялдар жана жаңы төрөлгөн ымыркайлар. 3) Маалыматтарды чогултуу: Медициналык жазууларды, анкеталарды, интервьюларды жана байкоолорду камтыган маалымат чогултуу планы иштелип чыкты. Маалыматтарды чогултуунун бул ыкмасы изилдөө максаттарына жана этикалык стандарттарга шайкеш келет. 4) Маалыматтарды талдоо: Чогулган маалыматтар тиешелүү статистикалык ыкмаларды колдонуу менен талданат. Программанын жардамы менен Stata тактап айтканда Z-тест, корреляция, Chi квадраты, жана логистикалык регрессия методтору колдонулат. 5) Натыйжаларды интерпретациялоо: алынган натыйжаларга кошумча баа берилет жана Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлор боюнча корутундулар чыгарылат. Алардын маанисин, чектөөлөрүн жана келечектеги изилдөөлөр үчүн мүмкүн болгон багыттарын талкуулаңыз. 6) Натыйжалардын презентациясы: Киришүүнү, методологияны, натыйжаларды, талкууну жана корутундуну камтыган баяндама даярдалат. Андан ары биздин жыйынтык Scopus маалымат базасына кирген эл аралык журналда жарыяланат.

Долбоордун башка өзгөчөлүктөрү: Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө төмөнкү себептерден улам чоң мааниге ээ. Кыргызстанда түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө жаңы төрөлгөн балдардын ден соолугун чыңдоо, коомдук ден соолукту чыңдоо, социалдык-экономикалык кесепеттерди азайтуу жана практикалык иштерге жетекчилик кылуу үчүн абдан маанилүү.

Долбоордун темасы боюнча илимий иштердин байланышы: Бул долбоордун темасы менин кандидаттык изилдөөмө байланыштуу

Изилдөө долбоорунун натыйжасы: Кыргызстандагы түйүлдүктүн аномалияларына таасир этүүчү факторлорду изилдөө билимдеги боштуктарды толтурууга жардам берет. Бул мындан аркы изилдөөлөргө дем берип, медицина илиминин жана практикасынын өнүгүшүнө салым кошо алат.